گروه پرونده ویژه بازارنیوز- فاطمه چراغلو؛ ایران با داشتن ۱۵ کشور همسایه آبی و خاکی در محیط پیرامونی خود از ظرفیت بسیار بالایی برای ارتقای روابط گسترده اقتصادی و تجاری برخوردار است. از مهم­ترین این ظرفیت­ها موقعیت جغرافیایی کشور است که وصل کننده شمال (کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز) به جنوب (خلیج فارس، دریای عمان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس) و از سوی شرق (پاکستان، افغانستان، هند و چین) به غرب (ترکیه و قاره اروپا) است. بر اساس همین موقعیت ممتاز جغرافیایی است که ایران به عنوان نقطه مرکزی طرح یک جاده یک کمربند چین در نظر گرفته شده است.

علاوه بر این با توجه به تحریم­های ظالمانه و یک جانبه غرب علیه ایران و نبود چشم انداز مثبت برای رفع آنها، دولت سیزدهم رویکرد خنثی سازی تحریم ها را در پیش گرفته است که یکی از راهبردهای اصلی آن توسعه پیوندها منطقه­ای و بین المللی با کشورهای همسایه و همسو و در چارچوب نظم نوین جهانی است.

بر همین اساس پایگاه خبری بازارنیوز در نظر دارد در یک پرونده تخصصی به بررسی ظرفیت‌­های اقتصاد ملی در تقویت، پیوند با کشورهای همسایه بپردازد. بنابراین در اولین نوشتار از این پرونده خبری ـ تحلیلی به معرفی ظرفیت‌­های پیوند اقتصادی ـ تجاری با کشورهای همسایه در خنثی‌سازی تحریم پرداخته می ­شود.

مهمترین ویژگی­‌های جمعیتی و اقتصادی کشورهای همسایه ایران

 جدول زیر مهم­ ترین ویژگی ­های جمعیتی و اقتصادی کشورهای همسایه ایران در سال 2022 را ارائه کرده است.

مجموع جمعیت کشورهای همسایه بر اساس برآورد سال 2022 ؛ 736،5 میلیون نفر است. بنابراین حدود 8 درصد جمعیت جهان در  15 کشور همسایه ایران هستند. بیشترین نرخ رشد اقتصادی در بین کشورهای همسایه  را ارمنستان با 12،2درصد و کمترین نرخ رشد اقتصادی را کشور ترکمنستان با منفی 3،4 درصد به خود اختصاص داده است.(کشور افغانستان در سال 2021 نرخ رشد اقتصادی منفی 20،7 درصدی داشته است).

در بین کشورهای همسایه­ ایران کشور ترکیه بیشترین و کشور عربستان کمترین مقدار تورم را در سال 2022 داشته اند. وضعیت اشتغال در کشورهای همسایه نشان دهنده این است که کشور قطر کمترین (%0.1) و عراق بیشترین (15،5%) نرخ بیکاری را در میان کشورهای همسایه ایران به خود اختصاص داده‌اند. ۱۵ کشور همسایه ایران طی سال ۲۰22 در مجموع 1241 میلیارد دلار کالا از کشورهای مختلف جهان وارد کرده‌اند.

مروری بر مهمترین ظرفیت کشورهای همسایه برای خنثی­ سازی تحریم

خنثی‌سازی تحریم‌ها با تکیه به ظرفیت های داخلی و تعامل با کشورهای همسایه و همسو حاصل می‌شود. برخی از مهم ­ترین ویژگی­های کشورهای همسایه برای خنثی سازی تحریم عبارتند از:

-      وابستگی اکثر کشورهای همسایه شرقی به نفت و فرآورده های نفتی؛

-      محصور بودن کشورهای آسیای میانه در خشکی و نیاز به دسترسی به آبهای آزاد؛

-      وابستگی فرهنگی و همبستگی سیاسی برخی کشورهای همسایه به ایران؛

-      بهره‌گیری از ظرفیت­‌های تجاری ترکیه و امارات؛

-     بهره‌گیری از ظرفیت­‌های نفتی کشورهای حوزه خلیج فارس؛

-     بهره‌گیری از ظرفیت­‌های تولیدی کشورهای ترکیه و پاکستان؛

-      بهره‌گیری از ظرفیت­‌های مالی و بانکی کشورهای امارات و عمان؛

نکته پایانی

شرایط کنونی اهمیت توجه به گسترش روابط با همسایگان و حضور در بازارهای منطقه را نسبت به قبل بیشتر کرده است. به همین دلیل، دیپلماسی فعال اقتصادی منطقه ای و توسعه و تقویت روابط سیاسی با همسایگان بایستی مورد توجه ویژه قرار گیرد.

پیوند منطقه ای ایران با کشورهای همسایه می تواند فشار ناشی از تحریم را با استفاده از دیپلماسی اقتصادی تعدیل کند. توجه به بسترهای مشترک تاریخی و زبانی عامل مهمی در افزایش تعامل ایران با کشورهای همسایه و منطقه است.

ایران با استفاده از بستر سازمان­ها و نهادهای منطقه ای وفرامنطقه ای می تواند تعامل خود را با سایر کشورهای همجوار خود ارتقا دهد. برای مثال، کمیته دائمی همکاری­‌های اقتصادی سازمان کنفرانس اسلامی می تواند محملی مناسب برای گسترش همکاری میان کشورهای اسلامی در عرصه اقتصادی باشد.

یکی دیگر از راهکارهای مناسب دیپلماسی اقتصادی برای مقابله با تحریم­های اقتصادی توسعه پیمان­های پولی است. توسعه پیمان­های پولی برای استفاده از پول­‌های محلی در تجارت بین کشورها و کنار گذاشتن دلار از روند معاملات خارجی کشور، سیستم تبادلات خارجی کشور را در برابر تحریم‌­های گسترده غرب مقاوم می‌­سازد.

عدم استفاده از دلار در معاملات تجاری دوجانبه منجر به خنثی سازی تحریم ­ها می­شود که این پیمان­‌ها بین کشورها، از جمله چین و سایر اقتصادهای نوظهور توسعه پیدا کرده است. علاوه بر این ظرفیت­‌های اقتصادی و اجتماعی و همچنین تنوع اقتصادی کشورهای همسایه این ظرفیت را برای ایران فراهم نموده که با تهیه نقشه راه مناسب نسبت به تعریف نقش منطقه‌ای برای اقتصاد خود، نسبت به خنثی­‌سازی تحریم اقدام نماید.

پایان پیام//